Program współpracy JST z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami społecznymi – dlaczego warto uczestniczyć w konsultacjach?

Co to jest program współpracy i kogo dotyczy?

Program współpracy to coroczny dokument strategiczny, który każda jednostka samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) jest zobowiązana uchwalić. Jego celem jest określenie, w jaki sposób JST zamierza współdziałać z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami społecznymi w realizacji zadań publicznych.

Można więc powiedzieć, że program współpracy opisuje podstawowe zasady współpracy danej jednostki samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami społecznymi.

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie mówi o programie rocznym i wieloletnim. Program roczny jest obowiązkowy. Z kolei program wieloletni ma bardziej ogólny charakter i już obowiązkowy nie jest.

Co to są te inne podmioty społeczne?

Chodzi tutaj o organizacje, które mogą prowadzić działalność pożytku publicznego. Będą to więc:

• kościelne osoby prawne, które w swoich celach mają prowadzenie działalności pożytku publicznego,
• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
• kluby sportowe i spółki z o.o. / akcyjne o charakterze non profit,
• spółdzielnie socjalne.

Jaka jest zawartość programu współpracy?

Program wskazuje m.in.:

• cele (cel główny i szczegółowe programu),
• zasady współpracy i jej zakres przedmiotowy,
• formy współpracy (finansowe i pozafinansowe),
• priorytetowe zadania publiczne na kolejny rok,
• zasady konsultowania projektów aktów prawnych,
• sposób powoływania komisji konkursowych,
• sposób oceny realizacji programu,
• planowane środki budżetowe przeznaczone na współpracę z NGO.

Przykładowo z lektury Wieloletniego Programu Współpracy Gminy Miejskiej Kraków z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami określonymi w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2025-2028 możemy dowiedzieć się, że:

• celem głównym programu jest podniesienie jakości i skuteczności komunikacji pomiędzy Gminą i trzecim sektorem, a przez to zwiększenie udziału i zaangażowania organizacji pozarządowych w rozwój Krakowa i poprawę jakości życia jego mieszkanek i mieszkańców,
• wśród priorytetowych obszarów pożytku publicznego są wskazane 23 sfery pożytku publicznego,
• program ma 4 cele szczegółowe:
  • cel 1) zwiększenie liczby organizacji pozarządowych biorących udział w tworzeniu polityk publicznych;
  • cel 2) poprawienie warunków współpracy, poprzez wzmocnienie potencjału trzeciego sektora;
  • cel 3) zwiększenie liczby informacji o działalności organizacji pozarządowych i ich współpracy z Gminą;
  • cel 4) aktywizowanie społeczności lokalnej i budowanie społeczeństwa obywatelskiego,
• w ramach realizacji jednego z celów planowana jest promocja działań organizacji pozarządowych, w tym nagłaśnianie ich działalności w przestrzeni publicznej i medialnej, większe akcentowanie prowadzonych projektów i realizowanych zadań w komunikatach przekazywanych do odbiorców, co będzie mierzone głównie przez suma liczby wejść na strony dedykowane organizacjom pozarządowym,
• środki przewidywane na realizację programu określone są na poziomie do: 572 204 639 zł, przy czym kwota ta może ulec zmianie w zależności od corocznych budżetów.

W jaki sposób tworzony jest program współpracy?

Program współpracy tworzony jest we współpracy z przedstawicielami trzeciego sektora i podlega obowiązkowym konsultacjom społecznym. Sposób konsultacji określa uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (rady gminy, powiatu, czy sejmiku województwa).

Jeśli na terenie danej jednostki funkcjonuje rada działalności pożytku publicznego, to jej opinia nt. programu musi zostać dołączona i przedstawiona organowi uchwalającemu program współpracy.

Roczny program współpracy jest uchwalany do dnia 30 listopada roku poprzedzającego okres obowiązywania programu.

Dlaczego warto wziąć udział w konsultacjach programu?

Konsultacje programu współpracy to jedno z nielicznych narzędzi, dzięki któremu organizacje społeczne mogą bezpośrednio wpływać na lokalną politykę społeczną. To moment, w którym głos sektora obywatelskiego może realnie wpłynąć na decyzje administracji – nie tylko w kwestiach finansowych, ale także w zakresie zasad i priorytetów współpracy. Warto wiedzieć, że to od aktywności organizacji podczas konsultacji często zależy, jakie działania znajdą się w planie działań samorządu na kolejny rok i jakie środki zostaną na nie przeznaczone.

Podsumowując, włączając się w konsultacje programu zyskujemy:

1. Wpływ na formy współpracy – Konsultacje programu to moment, w którym NGO i inne podmioty mogą wpływać na to, jak będzie wyglądać współpraca z JST: czy przewidziane zostaną dotacje, czy także wsparcie niefinansowe (lokale, doradztwo, udział w konsultacjach, wsparcie promocyjne).
2. Ustalenie priorytetów – W ramach konsultacji ustalane są zadania priorytetowe na kolejny rok. JST najczęściej ogłasza konkursy właśnie na te zadania, a brak uwzględnienia danego tematu może znacznie ograniczyć możliwości uzyskania wsparcia.
3. Propozycje kwot – Konsultacje to również przestrzeń do negocjowania poziomu finansowania. Organizacje mogą zgłaszać konkretne potrzeby i proponować kwoty niezbędne do realizacji danych działań.
4. Zachowanie śladu uczestnictwa – Nawet jeśli propozycje nie zostaną uwzględnione, warto je zgłosić oficjalnie (np. mailowo), aby pozostawić ślad i móc do nich wracać w przyszłości.
5. Wzmacnianie głosu organizacji: Warto dokumentować potrzeby, np. przez konsultacje społeczne, ankiety, listy poparcia, by wzmocnić argumentację za uwzględnieniem danych zadań w programie.
6. Możliwość współpracy międzyorganizacyjnej – Konsultacje są okazją do spotkania się organizacjami pozarządowych i zaproponowania wspólnych, większych przedsięwzięć. Takie partnerstwa mogą być atrakcyjniejsze dla samorządu.

Interesuje Cię współpraca z samorządem? Polecamy Ci kurs online „Jak pozyskać dotację z samorządu”.