Wady i zalety stowarzyszenia. Kiedy warto je wybrać?

Zacznijmy od tego, że wyróżniamy dwa typy stowarzyszeń:

• stowarzyszenie zwykłe,
• i stowarzyszenie rejestrowe, czyli takie które zarejestrowane jest w Krajowym Rejestrze Sądowym.

I to właśnie stowarzyszeniu rejestrowemu poświęcony jest ten wpis.

Zalety wyboru stowarzyszenia jako formy prawnej

Przyjrzyjmy się teraz wybranym zaletom stowarzyszenia jako formy prawnej.

Zaleta #1 Prosta struktura i niskie koszty założenia

Jedną z zalet stowarzyszenia jest jego stosunkowo prosta struktura organizacyjna i niskie koszty założenia. Warto podkreślić, że za rejestrację stowarzyszenia nie prowadzącego działalności gospodarczej w ogóle się nie płaci.

W porównaniu do innych form prawnych, jak spółdzielnie czy fundacje, stowarzyszenie oferuje mniej skomplikowaną ścieżkę do prowadzenia działalności. Jest to korzystne dla grup, które dopiero zaczynają swoją drogę z organizacją non profit i nie chcą angażować dużych środków finansowych.

Przykładowo w stowarzyszeniu nie ma:

• minimalnej wartości kapitału założycielskiego, z czym można się spotkać np. w spółce z o.o.,
• obowiązku wpłaty własnych środków przy założeniu stowarzyszenia lub tuż po założeniu.

Jednym ze źródeł finansowania stowarzyszenia są składki członkowskie, ale to członkowie sami ustalają w jakiej wysokości i jak często będą je płacić.

Zaleta #2 Demokratyczna natura i zrzeszanie członków

Jedną z największych zalet stowarzyszenia jest jego demokratyczny charakter. Każdy członek ma prawo głosu. Ta struktura sprzyja uczestnictwu i zaangażowaniu członków w decyzje dotyczące kierunków działalności.

Stowarzyszenie może więc skutecznie zrzeszać osoby o podobnych pasjach i zainteresowaniach, tworząc silną, zorganizowaną wspólnotę.

Zaleta #3 Zwolnienie z podatku dochodowego

Stowarzyszenia, które prowadzą działalność na określone cele statutowe, mogą korzystać ze zwolnień podatkowych. Zwolnienie wynika z tego, na co dochód został przeznaczony i co jest celem statutowym.

Ale uwaga: nie jest to zwolnienie podmiotowe – będzie ono zależało od tego, czy w statucie stowarzyszenia jako cele mamy obszary wymienione w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (np. pomoc społeczną, sport, czy kulturę). Tylko dochody przeznaczone na te obszary podlegają zwolnieniu.

Taka możliwość pozwala na lepsze wykorzystanie zgromadzonych środków na realizację celów społecznych, edukacyjnych czy kulturalnych, co zwiększa efektywność działania.

Zaleta #4 Możliwość finansowania poprzez składki członkowskie

Składki członkowskie stanowią unikalne i elastyczne źródło finansowania dla stowarzyszeń. Składki nie tylko wspierają bieżącą działalność, ale także umożliwiają realizację większych projektów bez potrzeby angażowania zewnętrznych źródeł finansowania.

Składki te, gdy nie są przeznaczone na działalność gospodarczą, będą również zwolnione z podatku dochodowego, co dodatkowo zwiększa ich atrakcyjność jako formy finansowania.

Przykład Stowarzyszenia Socios Wisła Kraków

Przykład Stowarzyszenia Socios Wisła Kraków ilustruje, jak skutecznie można zarządzać i wykorzystać składki członkowskie. Stowarzyszenie to, zrzeszające ponad 3200 członków, zostało powołane z myślą o wspieraniu klubu piłkarskiego Wisła Kraków. Członkowie stowarzyszenia, wnosząc regularnie składki członkowskie w wysokości 50, 100 lub 200 złotych, przyczynili się do zebrania znaczących środków, które mają bezpośredni wpływ na działalność klubu.

Unikalnym aspektem stowarzyszenia jest też to, że każdy członek ma realny wpływ na decyzje – wszystkie znaczące wydatki są demokratycznie głosowane. To nie tylko zwiększa transparentność i zaufanie wśród członków, ale także wzmacnia ich poczucie przynależności i wpływu na losy stowarzyszenia. Takie podejście sprzyja również większemu zaangażowaniu i gotowości do działania – członkowie, widząc realne efekty swojego wkładu, są bardziej skłonni do aktywnego uczestnictwa i wsparcia stowarzyszenia.

Zaleta #5 Możliwość uzyskania statusu OPP

Jedną z istotnych zalet stowarzyszeń jest możliwość uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego po dwóch latach prowadzenia działalności pożytku publicznego. Status OPP nie tylko wzmacnia wiarygodność organizacji, ale również otwiera drzwi do szeregu korzyści.

Korzyści finansowe związane ze statusem OPP

Posiadanie statusu OPP umożliwia stowarzyszeniu zgromadzenie dodatkowych środków poprzez możliwość zbierania 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych. Ta unikalna forma finansowania może znacząco wspierać działalność stowarzyszenia bez konieczności angażowania zewnętrznych źródeł finansowania. Dodatkowo, stowarzyszenia ze statusem OPP mogą cieszyć się ulgami podatkowymi, takimi jak zmniejszone stawki podatku od nieruchomości, co jest szczególnie korzystne dla organizacji posiadających większe nieruchomości.

Szersze zwolnienia podatkowe

Status OPP umożliwia również korzystanie z szerszego zwolnienia podatkowego. Sfer pożytku publicznego jest około 40. W przypadku, gdy nie posiadamy statusu OPP to tylko 10 obszarów jest zwolnionych z podatku dochodowego.

Jeżeli posiadamy status OPP wówczas ten zakres jest większy – wystarczy zysk przeznaczyć na działalność pożytku publicznego, by nie płacić podatku dochodowego. 

Zaleta #6 Możliwość pobierania przez zarząd wynagrodzenia na podstawie uchwały

Zmiany w prawie o stowarzyszeniach wprowadzone w 2016 roku umożliwiły stowarzyszeniom opcję wynagradzania członków zarządu za ich pracę i zaangażowanie w działalność stowarzyszenia. Statut stowarzyszenia może teraz określać zasady przyznawania wynagrodzeń dla członków zarządu za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją. Podstawą tego wynagradzania będzie uchwała walnego zebrania. 

Możliwość otrzymywania wynagrodzenia to znacząca zaleta dla członków zarządu, którzy często poświęcają dużo czasu i zasobów na działalność stowarzyszenia.

Warto podkreślić, że od takiego sposobu zarobkowania płaci się podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składkę zdrowotną. Istotnym udogodnieniem jest brak obowiązku odprowadzenia pełnych składek ZUS.

Więcej o tym sposobie zarobkowania znajdziesz tutaj. 

Zaleta #7 Łatwiejsze pozyskiwanie środków na pożytek publiczny

Stowarzyszenie jest formą prawną, która w sposób naturalny kojarzy się z działalnością społeczną, co ułatwia zdobywanie wsparcia finansowego. Dzięki pozytywnemu wizerunkowi, który mają stowarzyszenia, organizacje te mogą skuteczniej przyciągać darowizny od osób prywatnych oraz wsparcie od firm i innych instytucji. W przeciwieństwie do spółek non-profit, które często są postrzegane jako podmioty o charakterze bardziej komercyjnym, stowarzyszenia są bezpośrednio kojarzone z działalnością na rzecz dobra publicznego.

Zaleta #8 Brak obowiązku sporządzania sprawozdania z działalności i składania go w KRS

Stowarzyszenia cieszą się pewnymi uproszczeniami administracyjnymi. Jednym z takich uproszczeń jest brak obowiązku sporządzania sprawozdań merytorycznych z działalności i ich składania w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Warto pamiętać, że jeżeli stowarzyszenie prowadzi działalność gospodarczą, to (podobnie jak inne podmioty) ma obowiązek złożyć sprawozdanie finansowe w KRS.

Zaleta #9 Możliwość prowadzenia działalności sprzedażowej

Stowarzyszenia są często kojarzone wyłącznie z działalnością non-profit i społeczną, jednak posiadają one także możliwość prowadzenia działalności sprzedażowej, co jest ważnym atutem. Stowarzyszenie może prowadzić zarówno działalność gospodarczą jak i działalność odpłatną pożytku publicznego.

Więcej na temat działalności odpłatnej pożytku publicznego pisaliśmy tutaj. 

Warto zaznaczyć, że działalność gospodarcza prowadzona przez stowarzyszenie nie może dominować nad jego statutową działalnością.

Zaleta #10 Zwolnienie z CIT spółki założonej przez stowarzyszenie

Jeśli:

• stowarzyszenie założy spółkę z o.o. (jedynym wspólnikiem takiej spółki może być stowarzyszenie, ewentualnie kilka stowarzyszeń),
• spółka przekaże swój dochód na cele statutowe stowarzyszenia,
• w stowarzyszeniu środki te zostaną przeznaczone na cele, które mieszczą się w obszarach zwolnionych wymienionych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (np. kultura, sport, pomoc społeczna),

to ani spółka, ani stowarzyszenie nie zapłacą podatku dochodowego od tych środków. 

Wyzwania i wady formy stowarzyszeniowej

Wada #1 Stosunkowo duża minimalna liczba członków

Pomimo że stowarzyszenie jest prostsze w założeniu niż inne formy prawne, wymaga spełnienia określonych warunków takich jak minimalna liczba członków (7 osób) do zarejestrowania stowarzyszenia rejestrowego.

Wada #2 Potencjalnie niskie i nierównomierne zaangażowanie członków

Zarządzanie stowarzyszeniem wymaga nie tylko czasu, ale także umiejętności organizacyjnych. Niejednokrotnie organizacje te borykają się z problemem nierównomiernego zaangażowania członków, co może prowadzić do trudności w realizacji założonych celów i utrzymywaniu aktywności stowarzyszenia.

Zdarza się bowiem, że aktywna jest tylko część członków, a reszta to tzw. „martwe dusze”, które budzą się przy okazji np. pozyskania środków przez stowarzyszenie.

Umiejętność aktywizacji potencjału członków to bez wątpienia jedna z kluczowych umiejętności zarządu stowarzyszenia.

Wada #3 Nadzór i kontrola

Stowarzyszenia podlegają nadzorowi starostów. W praktyce jednak zwykle nie nastręcza to zbytnich problemów, zwłaszcza jeśli działamy zgodnie z przepisami prawa. 

Wada #4 Obowiązkowy organ kontroli wewnętrznej

W stowarzyszeniach wymagane jest powołanie obowiązkowego organu kontroli wewnętrznej, takiego jak komisja rewizyjna. Komisja ta rozbudowuje strukturę organizacyjną, co może prowadzić do zwiększenia formalności i skomplikowania procesów decyzyjnych.

Z drugiej strony istnieje ryzyko, że komisja rewizyjna może stać się organem działającym „dla zasady”, bez rzeczywistego wpływu na poprawę działania organizacji. W przypadkach, gdy komisja nie jest aktywnie zaangażowana w życie stowarzyszenia, jej działanie może ograniczać się jedynie do formalnego spełniania wymogów prawnych. To może prowadzić do sytuacji, w której błędy nie są na bieżąco identyfikowane i adresowane, a komisja nie pełni swojej roli wsparcia zarządu w efektywnym zarządzaniu organizacją.

Aby uniknąć tych pułapek, istotne jest, by komisja rewizyjna była rzeczywiście aktywna, skuteczna i pełniła rolę wsparcia, a nie tylko nadzoru.

Wada #5 Dodatkowy charakter działalności gospodarczej stowarzyszenia

Stowarzyszenia, chociaż mogą prowadzić działalność gospodarczą, nie mogą uczynić jej swoją główną działalnością. Działalność gospodarcza może być prowadzona tylko jako działalność dodatkowa względem działalności statutowej stowarzyszenia. 

To oznacza, że stowarzyszenia są ograniczone w możliwościach rozwijania szeroko zakrojonej działalności komercyjnej, co może być postrzegane jako wada, szczególnie w kontekście poszukiwania samodzielności finansowej.

Z drugiej strony, jeśli zależy Ci głównie na działalności statutowej, to ta wada nie będzie miała dla Ciebie żadnego znaczenia. 

Kiedy warto powołać stowarzyszenie?

Powołanie stowarzyszenia jest szczególnie korzystne w kilku sytuacjach.

Wspólne pasje i cele

Stowarzyszenie jest idealnym rozwiązaniem dla grupy osób, które mają wspólny cel lub pasję, którą chcą rozwijać. Jest to szczególnie użyteczne, gdy chodzi o działania społeczne, kulturalne lub hobbystyczne, gdzie uczestnicy mogą się wzajemnie motywować i wspierać. Zawsze musi być bowiem coś, co łączy członków stowarzyszenia – mogą to być właśnie pasje lub cele. 

Finansowanie przez składki członkowskie

O stowarzyszeniu możemy myśleć również wtedy, kiedy mamy chęć finansowania działań poprzez składki. Stowarzyszenie bowiem pozwala na finansowanie swojej działalności przez składki członkowskie, które mogą być znaczącym źródłem przychodu. Jest to korzystne szczególnie w przypadkach, gdy członkowie są silnie zaangażowani i gotowi wspierać stowarzyszenie finansowo. Dobrym przykładem jest opisywane już Stowarzyszenie Socios Wisła Kraków.

Chęć działania na rzecz wspólnych celów i interesów

Stowarzyszenie może być platformą dla osób lub organizacji chcących wspólnie bronić swoich interesów lub działać na rzecz swojej branży zawodowej. To także dobre rozwiązanie dla grup zawodowych, pracodawców czy specjalistów pragnących wymieniać się doświadczeniami i wspierać się nawzajem.

Planowane jest powołanie spółki przez zakładany podmiot

Jeśli docelowo planowana jest sytuacja, w której zakładany podmiot będzie jedynym wspólnikiem spółki, to wybór stowarzyszenia otwiera możliwość korzystania ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych (zgodnie z opisem w zalecie #10).

Podsumowanie

Stowarzyszenie może być doskonałą formą prawną dla tych, którzy chcą realizować projekty o charakterze społecznym, kulturalnym czy edukacyjnym, szczególnie gdy zależy im na demokratycznym charakterze i zaangażowaniu członków. Warto przyjrzeć się zwłaszcza zaletom specyficznym dla stowarzyszenia (zwłaszcza zaleta #2, #4 i #10) – jeśli są one dla Ciebie istotne i pomogą realizować Twoje cele, to stowarzyszenie może być bardzo dobrym pomysłem. 

To tyle nt. zalet i wad stowarzyszenia jako formy prawnej. Pamiętaj, że jeśli chcesz z nami omówić Twoją specyficzną sytuację, to możesz skorzystać z bezpłatnej 20-minutowej konsultacji.