„Moc Małych Społeczności” – konsultujemy nowy Program dla NGO

Co jest głównym celem tego programu?

Głównym celem programu jest zwiększenie potencjału małych lokalnych organizacji obywatelskich działających na terenach wiejskich lub w małych i średnich miastach do:

• prowadzenia działań na rzecz rozwoju aktywności i integracji społecznej oraz
• zwiększenia odporności społeczności lokalnych na kryzysy.

Innymi słowy, program zakłada zwiększenie potencjału małych i średnich organizacji, by mogły skutecznie działać na rzecz rozwoju aktywności, integracji społecznej i zwiększenia społecznej odporności na kryzysy. W skrócie, celem programu jest nie tylko wspieranie organizacji, ale także wzmocnienie ich roli jako liderów społeczności. Tego typu działalność ma prowadzić do większej zdolności społeczności do radzenia sobie z różnymi zagrożeniami oraz przyspieszenia odbudowy po kryzysach.

Ważnym pojęciem, jakie pojawia się w kontekście celu programu jest społeczna odporność. Jest to pojęcie zdefiniowane w ustawie z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej.

Zgodnie z tą ustawą odporność społeczna to indywidualna i grupowa zdolność ludzi do:

• zaspokajania swoich podstawowych potrzeb bytowych, w tym dzięki posiadaniu własnych zapasów niezbędnych produktów,
• współdziałania z podmiotami ochrony ludności,
• zdobywania kompetencji w zakresie kształtowania świadomości zagrożeń i zapobiegania zagrożeniom oraz pożądanych zachowań na wypadek wystąpienia zagrożeń.

Społeczna odporność dotyczy więc m.in. tego, żebyśmy wiedzieli jak zareagować, jak pojawią się różnego rodzaju zagrożenia i sytuacje kryzysowe. Każdy z nas powinien czuć się bezpiecznie i wiedzieć jak zachować się już teraz w kontekście zagrożeń, które mogą nas spotkać.

Cele szczegółowe programu MMS

Program ma dwa cele szczegółowe.

Cel 1:„Wzmocnienie potencjału instytucjonalnego organizacji obywatelskich w społecznościach lokalnych”

Program będzie prowadził do:

• poprawy jakości zarządzania w organizacjach obywatelskich,
• rozwoju współpracy między organizacjami obywatelskimi oraz między sektorem pozarządowym a sektorem publicznym i prywatnym,
• podniesienia świadomości społecznej na temat sektora obywatelskiego, poprzez promocję roli organizacji pozarządowych w społeczeństwie oraz budowanie zaufania do sektora pozarządowego.

Cel 2: „Wzmocnienie odporności społeczności lokalnych na sytuacje kryzysowe poprzez rozwój aktywności i integracji społecznej”

Realizacja Programu prowadzić będzie do m.in.:

• podniesienia świadomości mieszkańców i społeczności lokalnych,
• wzmocnienia współpracy między różnymi podmiotami,
• włączenia mieszkańców w działaniach na rzecz społeczności w sytuacjach kryzysowych.

Jakie są priorytety programu?

Program ma 3 kluczowe priorytety.

Priorytet 1: Odporne, zintegrowane społeczności lokalne

Priorytet ten przeznaczony jest dla małych lokalnych organizacji obywatelskich, które (lub których członkowie, pracownicy lub wolontariusze) posiadają doświadczenie w realizacji zadań dofinansowywanych w ramach Priorytetu. Jest on też najistotniejszy pod kątem wielkości planowanej alokacji.

Przykładowe działania w tym priorytecie:

• lokalne przedsięwzięcia angażujące społeczność, w której działa organizacja (np. sprzątanie świata, sprzątanie po powodzi)
• działania związane z przygotowaniem społeczności lokalnej na zagrożenia oraz działania mające na celu ograniczanie negatywnych skutków w przypadku ich wystąpienia (np. działania prewencyjne, bezpieczeństwo cyfrowe, identyfikowanie tzw. wolontariuszy spontanicznych)
• działania aktywizujące społeczności lokalne oraz promujące działalność organizacji obywatelskich np. zachęcające do członkostwa w organizacjach lub wolontariatu.

Istotne jest, aby efektem tych działań było nie tylko chwilowe zaangażowanie mieszkańców, lecz długotrwałe zwiększenie odporności społeczności na sytuacje kryzysowe.

Priorytet 2: Zwiększenie potencjału organizacji zrzeszonych w sieciach

Przykładowe działania w tym priorytecie to działania:

• wzmacniające potencjał organizacji już zrzeszonych w sieciach,
• promocyjne mające na celu dotarcie i włączenie do sieci nowych małych i lokalnych organizacji,
• nastawione na sieciowanie organizacji z różnych powiatów oraz wymianę wiedzy między tymi organizacjami (np. organizacja wizyt studyjnych, organizacja lokalnych i regionalnych konferencji, targów trzeciego sektora, sieciowanie się nastawione na zakładanie formalnych federacji).

Celem tego priorytetu jest wsparcie działań organizacji zrzeszających inne organizacje obywatelskie. Dotyczy to zarówno formalnych, jak i nieformalnych sieci i koalicji. Działania te mają na celu wzmacnianie potencjału małych organizacji działających na terenach wiejskich i w miastach do 100 tysięcy mieszkańców. Zadania przewidziane w ramach tego priorytetu obejmują działania promujące włączenie do sieci nowych organizacji oraz intensyfikację współpracy pomiędzy różnymi podmiotami na terenie całego kraju.

Priorytet 3: Silne społeczności lokalne

Priorytet ten adresowany jest do najmniejszych, lokalnych organizacji oraz grup nieformalnych, nieposiadających jeszcze potencjału do realizacji bardziej złożonych zadań w ramach Priorytetu 1. Tematyka zadań jest analogiczna jak w przypadku Priorytetu 1, jednak tutaj planowane jest wykorzystanie mechanizmu regrantingu i wspieranie inicjatyw lokalnych w formule małych grantów.

Zakładane jest także prowadzenie działań o charakterze animacyjnym i edukacyjnym.

Istotą tego priorytetu jest, aby także najmniejsze organizacje miały szansę wejść w rolę lokalnych liderów, zbudować zdolności instytucjonalne i dobrze przygotować się do działań na rzecz swoich społeczności.

Kto będzie mógł aplikować?

W ramach programu Moc Małych Społeczności aplikować będą organizacje małe i średnie zarejestrowane i prowadzące działalność na terenach wiejskich i w miejscowościach do 100 tys. mieszkańców, przy czym:

• mała organizacja to organizacja, której najwyższy łączny przychód w jednym z trzech zamkniętych lat budżetowych wyniósł poniżej 100 000 zł,
• średnia organizacja to organizacja, której najwyższy łączny przychód w jednym z trzech zamkniętych lat budżetowych wyniósł pomiędzy 100 000 zł a 200 000 zł.

Jakie zmiany w Programie „Moc Małych Społeczności” warto rozważyć?

Naszym zdaniem, w aktualnej sytuacji geopolitycznej kluczowy wątek dotyczy budowania odporności społecznej i ten wątek powinien zostać wzmocniony w Programie. Właśnie dlatego proponujemy zmianę celu głównego programu na następujący:

Głównym celem Programu jest zwiększenie odporności społeczności lokalnych na kryzysy poprzez:

• zwiększenie potencjału małych lokalnych organizacji obywatelskich działających na terenach wiejskich lub w małych i średnich miastach,
• prowadzenie działań na rzecz rozwoju aktywności i integracji społecznej.

W tym duchu idą dalsze propozycje zmian:

• promowanie poprawy potencjału organizacji obywatelskich, które prowadzą działalność w zakresie budowania społecznej odporności na terenach wiejskich oraz małych i średnich miast (mamy w Polsce trochę organizacji, które zajmują się obroną cywilną i takie organizacje powinny być w tym konkursie promowane / dodatkowo punktowane),
• stworzenie możliwości aplikacji również przez lokalne oddziały organizacji, które specjalizują się w budowaniu społecznej odporności (np. zajmują się obroną cywilną),
• obowiązkowy lub dodatkowo punktowany komponent szkoleniowy lub inne działania wprost zwiększające odporność społeczną (np. przeszkolenie członków organizacji lub liderów społeczności lokalnych w zakresie elementów obrony cywilnej dot. społeczności lokalnej i przygotowania do zagrożeń),
• premiowanie sieci organizacji, które zajmują się odpornością społeczną, np. organizacja zajmująca się odpornością społeczną buduje sieć podmiotów, które chcą się włączyć w przygotowanie do zagrożeń (takie sieci powinny być co najmniej promowane względem sieci, które takich celów nie mają),
• rozważenie dopuszczenia udziału w konkursie również podmiotów większych, ale z doświadczeniem w zakresie odporności społecznej / obrony cywilnej, o ile będą prowadzić działania na terenach wiejskich i małych / średnich miast / we współpracy z lokalnymi organizacjami – jest to istotne z punktu widzenia celu Programu.

Bez wprowadzenia tego rodzaju zmian, obawiam się, że środki z Programu będą przejedzone na festyny, pikniki, zakupy drobnego doposażenia NGO, co w nikłym stopniu przełoży się na odporność społeczności lokalnych.

Co jeszcze warto zmienić?

Przykładowo, sensownym pomysłem jest refleksja również nad wielkością organizacji. Roczny budżet 200 tys. zł. jest stosunkowo niewielki. Przy prowadzeniu stałych działań i zatrudnieniu 1-2 osób dosyć łatwo jest przekroczyć ten roczny limit.

Podsumowanie

Program „Moc Małych Społeczności” daje szanse na wzmocnienie wielu aspektów działań lokalnych organizacji pozarządowych. Dzięki nowym środkom i możliwościom ma szanse stać się motorem napędowym dla społeczności, które zyskałyby bezpieczeństwo i odporność w obliczu kryzysów, a także poprawę jakości życia dla swoich członków. Warto już teraz zaangażować się w proces konsultacji i zgłaszać swoje pomysły do programu, aby przyniósł on możliwie największą korzyść nie tylko wszystkim zaangażowanym podmiotom, ale przede wszystkim społecznościom lokalnym.

Zachęcamy więc jeszcze raz do udziału w konsultacjach Programu „Moc Małych Społeczności”.