Jak sprzedawać w fundacji lub w stowarzyszeniu bez działalności gospodarczej, czyli o działalności odpłatnej pożytku publicznego

Warunek 1. Odpowiednia forma prawna

W pierwszej kolejności prawo do prowadzenia działalności pożytku publicznego ma organizacja pozarządowa (np. fundacja, stowarzyszenie, koło gospodyń wiejskich), ale zgodnie z ustawą działalność pożytku publicznego mogą ją prowadzić także:

• osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego,
• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
• spółdzielnie socjalne,
• spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2014 r. poz. 715), które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.

Warunek 2. Społeczna użyteczność działań

Zgodnie z tym warunkiem wymagane jest, by działalność pożytku publicznego była przydatna z punktu widzenia ogółu społeczeństwa lub dla ogółu danej grupy doświadczającej szczególnych trudności, a nie tylko dla wąskiej grupy założycieli czy członków organizacji.

Jeśli więc np. powołamy stowarzyszenie, którego celem będzie prowadzenie działalności tylko na rzecz swoich członków i będzie to zamknięta grupa osób, to trudno tutaj mówić o społecznej użyteczności działań.

Innymi słowy, prowadzenie organizacji, która pomaga dzieciom z niepełnosprawnością jak najbardziej będzie społecznie użyteczne. Jeśli jednak, powołamy np. stowarzyszenie, którego celem jest pomoc jednej konkretnej osobie, to nie będzie to już społecznie użyteczne.

Warunek 3. Określone obszary działalności

Ostatnia przesłanka dotyczy obszarów prowadzenia działalności pożytku publicznego.

Katalog sfer tych działań jest dosyć szeroki i wynika z zapisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy sfera zadań publicznych obejmuje zadania z zakresu:

1. pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;
2. wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
3. tworzenia warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej;
4. udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zwiększania świadomości prawnej społeczeństwa;
5. działalności na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym;
6. działalności charytatywnej;
7. podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;
8. działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego;
9. działalności na rzecz integracji cudzoziemców;
10. ochrony i promocji zdrowia, w tym działalności leczniczej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2024 r. poz. 799);
11. działalności na rzecz osób niepełnosprawnych;
12. promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy;
13. działalności na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn;
14. działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym;
15. działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości;
16. działalności wspomagającej rozwój techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz rozpowszechnianie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej;
17. działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;
18. nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania;
19. działalności na rzecz dzieci i młodzieży, w tym wypoczynku dzieci i młodzieży;
20. kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego;
21. wspierania i upowszechniania kultury fizycznej;
22. ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego;
23. turystyki i krajoznawstwa;
24. porządku i bezpieczeństwa publicznego;
25. obronności państwa i działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
26. upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji;
27. udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego;
28. ratownictwa i ochrony ludności;
29. pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą;
30. upowszechniania i ochrony praw konsumentów;
31. działalności na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami;
32. promocji i organizacji wolontariatu;
33. pomocy Polonii i Polakom za granicą;
34. działalności na rzecz kombatantów i osób represjonowanych;
35. działalności na rzecz weteranów i weteranów poszkodowanych w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państwa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2112); 30) promocji Rzeczypospolitej Polskiej za granicą;
36. działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka;
37. przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym;
38. rewitalizacji;
39. działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów uprawnionych do prowadzenia działalności pożytku publicznego w zakresie określonym powyżej;
40. działalności na rzecz podmiotów ekonomii społecznej i przedsiębiorstw społecznych, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 113).

Jak łatwo zauważyć sfery pożytku publicznego obejmują różnego rodzaju obszary i zwykle organizacje nie mają problemu, by przyporządkować swoje cele do poszczególnych sfer pożytku publicznego. 

Przyjrzymy się teraz bliżej rodzajom działalności pożytku publicznego.