Forma prawna działalności gospodarczej. Jaką wybrać? Przegląd dostępnych możliwości.

Własna (jednoosobowa) działalność gospodarcza

To najprostsza forma prowadzenia firmy. Polecana zwłaszcza dla osób, które chcą działać samodzielnie i skupić się wyłącznie na działalności gospodarczej. Założenie działalności jednoosobowej następuje poprzez złożenie wniosku w tzw. Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Co więcej złożenie wniosku możliwe jest także online, co znacznie przyśpiesza cały proces. 

Przejdźmy teraz do wad i zalet tej formy działalności gospodarczej.

Zalety jednoosobowej działalności gospodarczej

Wśród zalet jednoosobowej firmy wymienić można następujące sprawy:

• prosta i szybka procedura rejestracyjna – możesz rozpocząć działalność gospodarczą w ciągu kilku, czy kilkunastu minut,
• pełna kontrola – gdy jesteś właścicielem, to wszystko zależy od Ciebie i masz pełną swobodę działania – nie musisz z nikim konsultować decyzji,
• elastyczna i prosta struktura organizacyjna,
• różne formy opodatkowania, które można dopasować do swoich potrzeb i wybrać najbardziej korzystne rozwiązanie,
• uproszczona i tańsza księgowość w postaci książki przychodów i rozchodów,
• możesz angażować pracowników i korzystać z niektórych dotacji np. z Funduszu Pracy, czy Lokalnej Grupy Działania (to ostatnie dotyczy terenów wiejskich) – dotacje są zarówno na założenie firmy, jak i na zatrudnienie pracowników,
• ciekawa opcja zwłaszcza dla prostych pomysłów, bez potrzeby dużych inwestycji.

Wady firmy jednoosobowej

Z kolei do wad samodzielnej działalności gospodarczej zaliczymy poniższe czynniki:

• duża osobista odpowiedzialność – w razie problemów finansowych odpowiadasz całym swoim majątkiem, również tym osobistym,
• ograniczone możliwości pozyskiwania kapitału – w formule działalności jednoosobowej zwykle trudniej jest np. pozyskać inwestora,
• samodzielność jednoosobowego przedsiębiorcy może się przerodzić w osamotnienie – kluczowe sprawy są na jednej głowie,
• sporo formalności – niektóre tematy formalno-prawne np. kwestia podatku VAT dotyczy jednoosobowego przedsiębiorcy w takim samym stopniu, jak np. spółki z o.o.,
• brak specjalistycznej wiedzy w wielu różnych obszarach może utrudniać prowadzenie firmy – nie ma tutaj wspólników, z którymi możemy dzielić ryzyko, odpowiedzialność i specjalistyczną wiedzę w różnych obszarach (brak efektu synergii wynikającego z zaangażowania na poziomie właścicielskim osób o różnych umiejętnościach, wiedzy i podejściu).

Spółka cywilna

To dosyć specyficzna forma działalności. W praktyce trudno ją nawet nazwać spółką, bo współpraca wspólników opiera się wyłącznie na umowie – spółka nie ma podmiotowości prawnej (nie jest oddzielną osobą, nie jest podmiotem praw i obowiązków).

W obrocie cywilno-gospodarczym występują więc wspólnicy. To oni prowadzą działalność gospodarczą (zwykle wpis w CEIDG), a nie spółka. Spółka jest tylko umową łączącą wspólników.

Omówimy teraz wady i zalety spółki cywilnej jako formy działalności gospodarczej.

Zalety spółki cywilnej

Najważniejsze zalety:

• do zawarcia spółki wystarczy umowa w zwykłej formie pisemnej (forma aktu notarialnego wymagana jest, jeśli wkładem do spółki ma być nieruchomość), spółkę należy następnie zgłosić w odpowiednich urzędach,
• opodatkowanie wyłącznie na poziomie wspólników – nie płacimy podatku dochodowego od osób prawnych, bo spółka cywilna nie jest osobą prawną,
• niskie koszty początkowe założenia spółki,
• brak minimalnej wartości wkładów wspólników,
• wszyscy wspólnicy prowadzą sprawy spółki – brak sformalizowanego trybu podejmowania decyzji,
• pełna księgowość spółki cywilnej osób fizycznych jest konieczna tylko przy przekroczeniu limitu określanego w ustawie o rachunkowości (obecnie stanowi on równowartość 2 mln euro).

Wady tej formy działalności

Najważniejsze wady spółki cywilnej:

• brak osobowości prawnej – w obrocie występują wspólnicy, a nie spółka,
• konstrukcja spółki cywilnej będzie nieodpowiednia dla większych przedsięwzięć, np. trudno jest pozyskać finansowanie na jej rozwój,
• wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym posiadanym majątkiem, nie ma tutaj ograniczeń i co więcej, odpowiedzialność ta dotyczy również działań w ramach spółki drugiego wspólnika, co rodzi duże ryzyko,
• brak szczegółowych regulacji prawnych – spółka jest tylko umową, sposób jej działania nie jest szczegółowo określony w przepisach prawa, co może rodzić sytuacje problemowe, których rozwiązania nie znajdziemy w przepisach prawa, stąd ważne jest przemyślanie zapisów umowy spółki cywilnej,
• potencjalne problemy z podejmowaniem decyzji w sytuacji, gdy wspólnicy mają różne wizje rozwoju.

Spółki osobowe

Przykładem takiej spółki są spółka:

• jawna,
• partnerska,
• komandytowa,
• komandytowo-akcyjna.

Spółki osobowe nie mają osobowości prawnej, ale są podmiotami prawa, co daje możliwość samodzielnego nabywania praw, a także zaciągania zobowiązań. Spółki osobowe rejestrowane są w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Przejdźmy teraz do omówienia wad i zalety spółek osobowych, z uwzględnieniem ich różnych rodzajów.

Zalety spółek osobowych

Najważniejsze zalety:

• w przypadku spółki komandytowej odpowiedzialność jednego ze wspólników (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości wniesionych wkładów (duży plus z punktu widzenia tego wspólnika, co może ułatwić znalezienie osoby, która chciałaby się w ten sposób zaangażować),
• w przypadku spółki jawnej pełna odpowiedzialność wspólników, co może działać na korzyść wiarygodności w oczach kredytodawców, ponieważ każdy wspólnik odpowiada za długi spółki,
• brak minimalnej wielkości kapitału początkowego w spółce jawnej i komandytowej,
• spółka partnerska może być ciekawą opcją dla osób, które mają prawo do wykonywania wolnych zawodów (adwokaci, lekarze, aptekarze, architekci, doradcy podatkowi, dentyści, radcy prawni, czy brokerzy ubezpieczeniowi).

Wady spółek osobowych

Najistotniejsze wady:

• duża odpowiedzialność będzie wadą z punktu widzenia wspólników (nie dotyczy komandytariusza w spółce komandytowej i akcjonariusza w spółce komandytowo-akcyjnej),
• pełna księgowość w spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej,
• minimalna wartość kapitału początkowego w spółce komandytowo – akcyjnej to 50 tys. zł.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.)

Jest to jedna z najpopularniejszych form prawnych dla małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Aktualnie zarejestrowanych jest ponad 400 tys. tego rodzaju podmiotów. Spółka z o.o. powstaje poprzez uzyskanie wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym. Podstawą działania spółki jest umowa między wspólnikami, którą podpisuje się w drodze aktu notarialnego.

Przejdźmy teraz do wad i zalet spółki z o.o. jako formy działalności gospodarczej.

Zalety spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Najważniejsze plusy:

• ograniczona odpowiedzialność – pomijając wyjątkowe sytuacje wspólnicy odpowiadają za zobowiązania firmy tylko do wysokości wniesionych wkładów,
• możliwość optymalizacji podatkowej sposobu zarobkowania w spółce przez wspólników poprzez wykorzystanie tzw. powtarzających się świadczeń niepieniężnych (płaci się od tego sposobu zarobkowania wyłącznie PIT, bez ZUS i składki zdrowotnej),
• możliwość wypłaty dywidendy dla wspólników,
• może mieć charakter non profit (wówczas m.in. nie ma dywidendy; więcej o tego typu spółce poniżej),
• rozpoznawalność w obrocie,
• możliwość przyspieszenia rejestracji oraz zmniejszenia jej kosztów poprzez skorzystanie z systemu S24 (wówczas podstawą działania spółki jest podstawowa umowa, gdzie tylko niewielką część zapisów można dopasować do własnych potrzeb),
• może ją założyć nawet jedna osoba (w takiej sytuacji taki jedyny wspólnik traktowany jest jak przedsiębiorca i płaci składki ZUS podobne jak w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej – z reguły nie jest to więc dobrym rozwiązaniem),
• większe możliwości pozyskiwania kapitału poprzez np. przyjęcie do spółki zewnętrznego inwestora.

Wady spółki z o.o.

Kluczowe minusy:

• wyższe koszty założenia – koszty rejestracji obejmują m.in. koszty aktu notarialnego (przy założeniu spółki poza systemem S24) oraz wpisu w KRS (koszty te to zwykle ok. 1-1,5 tys. zł.),
• dodatkowe koszty w przypadku konieczności zmiany umowy spółki (forma aktu notarialnego, konieczność zgłoszenia w KRS),
• minimalny kapitał zakładowy na poziomie 5 tys. zł.,
• dosyć skomplikowana procedura likwidacji,
• wymagana pełna księgowość,
• stosunkowo duża odpowiedzialność członków zarządu – w niektórych przypadkach mogą oni ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem,
• sformalizowana struktura – większa liczba formalności i regulacji do przestrzegania w porównaniu np. do jednoosobowej działalności gospodarczej (np. konieczność zatwierdzania przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego – raz w roku).

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością o charakterze non profit

Spółka z o.o. o charakterze non profit, to spółka z o.o., która ma specjalne zapisy w umowie spółki. Właśnie te zapisy czynią z niej spółkę non profit. Są tutaj trzy kluczowe wymagania – taka spółka:

• nie działa w celu osiągnięcia zysku,
• przeznacza całość dochodu na realizację celów statutowych (tj. celów określonych w umowie spółki, choć możliwe jest też dodatkowe przyjęcie statutu w spółce),
• nie przeznacza zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.

Przyjrzymy się teraz plusom i minusom spółki z o.o. non profit jako formy działalności gospodarczej.

Zalety spółki z o.o. non profit

Najważniejsze sprawy:

• wszystkie zalety spółki z o.o. (z wyjątkiem dywidendy) pozostają aktualne również w przypadku spółki z o.o. non profit, przy czym w przypadku założenia spółki w systemie S24 konieczna będzie zmiana umowy spółki,
• możliwość prowadzenia działalności pożytku publicznego (w skrócie chodzi o działalność społecznie użyteczną np. w zakresie sportu, kultury, turystyki, pomocy społecznej, wspierania dzieci i młodzieży i wiele jeszcze innych sfer) i pozyskiwania na taką działalność dotacji (o tym dlaczego warto zajmować się pożytkiem publicznym przeczytasz tutaj),
• możliwość ubiegania się o status organizacji pożytku publicznego (po dwóch latach prowadzenia działalności pożytku publicznego), co daje dodatkowe możliwości (np. pozyskiwania 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych na działalność pożytku publicznego),
• działalność gospodarcza może mieć w spółce z o.o. charakter dominujący (nie dotyczy spółki ze statusem organizacji pożytku publicznego), co jest istotną jej cechą odróżniającą spółkę non profit od fundacji, czy stowarzyszenia,
• możliwość uzyskania statusu przedsiębiorstwa społecznego i pozyskania dotacji (do ok. 70 tys. zł./osobę) na zatrudnienie osoby zagrożonej wykluczeniem społecznym (np. bezrobotnej lub z niepełnosprawnością) i utrzymanie tego miejsca pracy (więcej o tych dotacjach znajdziesz tutaj).

Wady tej formy prawnej

Najważniejsze sprawy:

• brak możliwości założenia spółki online – w systemie S24 (teoretycznie można założyć zwykłą spółkę z o.o. w systemie S24, a potem zmienić umowę spółki, ale z reguły wcale nie będzie to szybszym rozwiązaniem),
• brak dywidendy,
• pozostałe wady podobne, jak w przypadku standardowej spółki z o.o. non profit.

Więcej informacji nt. tej formy organizacyjno-prawnej znajdziesz w tym wpisie na blogu.